3. Monarchia (Belgia, Dania, Hiszpania, Holandia, Luksemburg, Szwecja, Wielka Brytania) 2) Republika (Austria, Cypr, Czechy, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Irlandia, Litwa, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Węgry, Włochy, Bułgaria, Rumunia)

4. Państwa unitarne ( Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Łotwa, Malta, Polska, Portugalia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy, Bułgaria, Rumunia)

5. Państwa federacyjne (Austria, Belgia, Niemcy)

6. Państwa o znacznym stopniu decentralizacji (Hiszpania. Portugalia, Wielka Brytania, Włochy)

7. Państwa o znacznym stopniu centralizacji (Grecja, Holandia)

8. Zdekoncentrowane - Francja

9. Z dewolucją ten sam szczebel różne uprawnienia – WB, Portugalia (Archipelag), Włochy (5 z 20 regionów)

10. Z rozbudowaną strukturą podziału terytorialnego – dwuszczeblowe i czteroszczeblowe,

11. Z dualizmem – rządowe i samorządowe na tym samym szczeblu

12. Bez dualizmu albo samorządowe albo rządowe

2. Co stanowi podstawy różnicowania się modeli narodowych administracji

publicznej w państwach UE?

- doświadczenia historyczne:

· Historyczna rola administracji(od narzędzia umacniającego siłę państwa po centrum wspomagania społeczeństwa obywatelskiego) ,

· tradycja upolitycznienia administracji w państwie,

· Siła tradycji i model służby cywilnej w strukturach rządowych

- rozwiązania ustrojowe:

· Monarchie i republiki

· Systemy rządów (od parlamentarno-gabinetowego do semiprezydenckiego)

· Państwa unitarne i federacje

· Państwa scentralizowane i zdecentralizowane

- regulacje dotyczące rządu:

· Sposób rozumienia pojęcia rządu

· Stopień szczegółowości konstytucyjnych regulacji spraw rządu

· Zakres interwencji rządu w działalność innych organów i wpływu tych organów na sprawy rządu

· Układ stosunków w ramach rządu (w tym pozycja jego szefa)

- model kultury politycznej i prawnej:

· Stosunek do państwa i prawa

· Poziom społecznego zainteresowania partycypacją w decydowaniu o sprawach publicznych

· rola polityka i urzędnika zawodowego, decydowanie o sprawach publicznych przez społeczeństwo, stosunek do państwa i prawa,

- kształt sceny politycznej:

· Stopień skonsolidowania sceny politycznej i zwiany z nim charakter zaplecza politycznego rządu

· Charakter sporu miedzy głównymi siłami politycznymi

· Stopień stabilności zaplecza politycznego

· charakter zaplecza politycznego rządu i jego stabilność,

· spory między siłami politycznymi.

3. Co stanowi podstawy zbliżania się rozwiązań modeli narodowych administracji publicznej w państwach UE?

- wspólne standardy:

· Standard państwa demokratycznego

· Standard podziału władzy

· Standard państwa prawnego

- globalizacja:

· Obecność w otoczeniu rządów silnych, ponadpaństwowych podmiotów gospodarczych i finansowych, dążących do wciągnięcia rządów w realizację swoich interesów

· Konieczność uwzględniania w działaniach rządów konsekwencji swobody przepływu miedzy państwami ludzi, finansów, towarów i usług

- rewolucja informatyczna:

· Nowe możliwości organizacji pracy rządów i administracji rządowych

· Nowe instrumenty wspomagania procesów decyzyjnych

· Konieczność wdrożenia w działania rządu nowych zabezpieczeń (baz danych, autentyczności dokumentów itp.)

· Konieczność działania w czasie rzeczywistym

· Wzrost znaczenia układów sieciowych, przy osłabieniu pozycji układów hierarchicznych

· Zaostrzenie się rywalizacji między państwami – nowe kryteria oceny, zachodzące zmiany, profesjonalne działania oparte na wiedzy,

· Wspólne zagrożenia i wyzwania – konflikt interesów, napięcia na rynkach pracy, procesy demograficzne i terroryzm polityczny,

- zaostrzenie się rywalizacji miedzy państwami:

· Ekonomizacja kryteriów oceny rządów

· Potrzeba działań profesjonalnych opartych na wiedzy

· Szybko zachodzące zmiany

- wspólne zagrożenia i wyzwania:

· Terroryzm polityczny

· Konflikt interesów

· Napięcia na rynku pracy i zjawisko trwałego wykluczenia

· Procesy demograficzne

- członkostwo w Unii Europejskiej:

· Specyfika unijnego procesu decyzyjnego

· Nowe możliwości i zadania

· Wymagania unijnych standardów w dziedzinie relacji polityki i administracji i proces decyzyjny w Unii

5. Jakie znaczenie dla systemów administracji publicznej w poszczególnych państwach ma członkowstwo tych państw w UE? Scharakteryzuj istotę i podaj przykłady z państw UE.

1) Stosować wspólne dla wszystkich państw członkowskich standardy działania administracji

2) Przyjąć dodatkowe, związane z przynależnością do Unii zadania wymagające obsługi przez administrację

3) Wprowadzić w niektórych dziedzinach aktywności krajowej administracji publicznej zunifikowane rozwiązania instytucjonalne i proceduralne

Ponadto, administracja publiczna państwa członkowskiego musi posiadać konkretne zdolności, aby realizować swoje zadania. Konieczna jest:

1) zdolność do wypracowania we właściwym czasie, skoordynowanego i chroniącego w maksymalnym zakresie interesy danego państwa stanowiska krajowego

2) zdolność do dostosowania prawa krajowego do prawa Unii oraz do implementacji prawa unijnego

3) zdolność do pełnego wykorzystania przez dane państwo wszystkich instrumentów polityk wspólnotowych (fundusze unijne)

4) zdolność do zaspokojenia potrzeb kadrowych związanych z kontaktami między administracją publiczną w danym kraju a administracją UE i administracjami innych państw członkowskich
a) stabilne instytucje gwarantujące demokrację, rządy prawa, przestrzeganie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę mniejszości;
b) sprawnie funkcjonującą gospodarkę rynkową, jak również dostateczną zdolność do sprostania presji konkurencji i siłom rynkowym na obszarze Unii;
c) zdolność do przyjęcia zobowiązań członkostwa, w tym wypełniania celów Unii; a także administrację publiczną zdolną do stosowania i egzekwowania prawa unijnego w praktyce.
d) Podnoszenie standardów działania administracji
e) Rozwój informatyzacji sektora publicznego
f) Obniżenie kosztów administracji publicznej
g) Kształcenie i podnoszenie standardów pracy administracji
h) Walka z korupcją
i) Jawność i przejrzystość działania
j) Możliwość odwołania przez obywatela od decyzji administracji
k) Prawo do protestu obywatelskiego - Czechy
l) Przejrzystość procedur i ich standaryzacja
ł) Rozwój regionalny
m) Decentralizacja
n) Skarga obywatelska - kontroli sprawowania administracji publicznej przez pryzmat ochrony interesu prawnego lub uprawnień konkretnego podmiotu prawa.
o) kontrola legalności
p) dostosowanie systemu podatkowego do rozwiązań przyjętych w państwach Unii

6. Na czym polega zjawisko centralizacji w adm publicznej? Scharakteryzuj istotę i podaj przykłady rozwiązań w państwach UE.

Centralizacja – jest to taki sposób budowy struktury aparatu administracyjnego, w którym organy niższego stopnia są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Istota centralizacji to hierarchiczne podporządkowanie i brak samodzielności organów niższego stopnia. Tutaj wysteruje zjawisko skupiania kompetencji (koncentracji) i rozpraszania kompetencji (dekoncentracji).

Przykłady: Francja, Grecja, Holandia

Centralizacja - Proces koncentracji władzy w określonych instytucjach, powodujący zmniejszenie wpływu na władzę na obszarach peryferyjnych np. centralizacja władzy administracyjnej oznacza większą władzę państwa, a mniejszą samorządów.

Wzrost kompetencji i możliwości decyzyjnych organów centralnych państwa przy jednoczesnym zmniejszeniu lub całkowitej utracie uprawnień organów władzy lokalnej.

Sposób dystrybucji władzy prowadzący do koncentracji uprawnień decyzyjnych w rękach organów centralnych i równoczesne ograniczenie kompetencji niższych szczebli struktury organizacyjnej np. samorządu terytorialnego. Może spowodować np. zanik aktywności i samodzielności członków danej społeczności i ograniczyć możliwości ich działania do roli wykonawczej; rozbudowanie administracji, zwiększenie biurokracji. Zaletą centralizacji jest ułatwione kierowanie daną strukturą np. państwem w sytuacjach zagrożeń, konfliktów i kryzysów politycznych. System demokratyczny dąży do ograniczania centralizmu w kierowaniu państwem.

7. Na czym polega zjawisko decentralizacji w administracji publicznej?

Decentralizacja – jest to taki sposób organizacji aparatu administracyjnego, w którym organy niższego szczebla nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego stopnia. Decentralizacja zakłada dużą samodzielność organów niższego stopnia; przejawia się to w: wyposażeniem organów niższego stopnia we własne określone prawem kompetencje, brakiem możliwości wiążącego wpływu na organy niższego stopnia czy też zapewnienie samodzielności finansowej.

Przykłady: Hiszpania, Portugalia, Wielka Brytania, Włochy

decentralizacja – przeniesienie części uprawnień i odpowiedzialności władzy publicznej z organów władzy państwowej na organy władzy samorządowej możliwie najniższego szczebla.

8. Na czym polega zjawisko dekoncentracji w adm publicznej?

Dekoncentracja – zjawisko rozpraszania kompetencji na organy niższego stopnia. Dekoncentracja rzeczowa występuje w przypadku rozkładania kompetencji jednego organu na kilka organów tego samego stopnia (dekoncentracja pozioma). Dekoncentracja terytorialna polega na przenoszeniu kompetencji organu wyższego stopnia na podlegle mu organy terenowe (dekoncentracja pionowa).

Przykłady: Francja, Czechy

Dekoncentracja – rozproszenie kompetencji do podejmowania decyzji na rzecz większej grupy organów tego samego szczebla lub na rzecz organów szczebla niższego.

9. Na czym polega zjawisko dewolucji w administracji publicznej?

Dewolucja - następuje wtedy, gdy jednostki samorządu terytorialnego będące na tym samym poziomie mają różny status.

Przykłady: Finlandia, Portugalia (Azory i Madery), Włochy (5 jednostek ma charakter autonomiczny - specjalny), Wielka Brytania (Szkocja i Walia)

dewolucja – przejęcie sprawy do załatwienia lub określonego zadania do wykonania przez organ wyższego stopnia od organ niższego stopnia. WB i częściowo Portugalia.

Ustrój Zjednoczonego Królestwa przechodzi w ostatnich latach poważne przeobrażenia. Ich elementem jest reforma dewolucyjna, w której wyniku przyznano istotne kompetencje organom utworzonym w Szkocji, Walii i Irlandii Północnej. W Szkocji powołano Parlament, którego działalność jest przejawem głębszych przeobrażeń dewolucyjnych niż w Walii i Irlandii Północnej.

Powołanie pierwszego od trzech stuleci szkockiego parlamentu było możliwe dzięki polityce brytyjskiego premiera Tony'ego Blaira, który realizując swe obietnice przedwyborcze znacznie złagodził politykę w stosunku do części składowych Wielkiej Brytanii.

10. Jakie znaczenie dla systemów administracji publicznej w poszczególnych państwach mają uwarunkowania ustrojowe i polityczne? Scharakteryzuj istotę powiązań i podaj przykłady z państw UE.

Państwa członkowskie UE reprezentują bardzo zróżnicowane tradycje ustrojowe oraz sposoby kreacji i treści współczesnych rozwiązań ustrojowych. Wpływa to różnicująco na podział zadań między poszczególne organy i szczeble struktury administracyjnej państwa. Powoduje też, że samo pojęcie „rząd” jest rozumiane w poszczególnych państwach w różny sposób. Oznacza to, że rządy państw członkowskich UE różnią się między sobą zakresem i charakterem wyznaczanych zadań oraz kompetencji w dziedzinie polityki i administrowania; odmienne są także rozwiązania organizacyjne, proceduralne i kadrowe w relacjach między politykami i urzędnikami zawodowych w rządach i administracji rządowej

· Zróżnicowane tradycje ustrojowe – różny podział między organami i szczeblami struktury instytucjonalnej państwa, rząd – rozumiany w poszczególnych państwach w różny sposób poprzez zakres i charakter wyznaczonych im zadań i kompetencji w polityce i administrowaniu, inne są standardy i granice działania rządów, a także rozwiania organizacyjne, proceduralne i kadrowe, w relacjach między politykami i
urzędnikami zawodowymi w rządach i administracji rządowej.

· Podobny stosunek do zasad ustrojowych

· Zbieżności – respektowanie demokratycznego charakteru państwa, przestrzeganie zasady podziału władzy (w różnych krajach odmienne kształty) z godnie z którą rząd funkcjonuje w obszarze władzy wykonawczej.

· Stosowanie tych zasad przyczynia się do kształtowania podobnych standardów w polityce i administracji w rządach państw członkowskich w zakresie, rekrutacji, pozycji, granic działania i odpowiedzialności polityków i urzędników w strukturach rządowych.

11. Co jest charakterystyczne dla modelu kontynentalnego administracji publicznej? Przedstaw istotę rozwiązań w tym modelu i podaj przykłady.

Typ scentralizowanej władzy.
Dualizm egzekutywy: prezydent jest głową państwa, premier – szefem gabinetu.
Wieloszczeblowość od departamentu aż do jednolitej gminy miejskiej lub wiejskiej; jednoosobowość: prefekt w departamencie, podprefekt w okręgu, mer w gminie; centralizacja – rady odpowiednich szczebli początkowo nie pochodzące z wyborów, miały uprawnienia doradcze przy bardzo nikłych uprawnieniach stanowiących;
Decentralizacja: dotyczyła przekształcenia regionów w podmioty samorządu terytorialnego, powołania do życia rad regionalnych w wyborach pośrednich i bezpośrednich, wyposażenia ich w prawo prowadzenia własnej działalności administracyjnej i tworzenia prawa lokalnego.
Dualizm władzy rządowej i samorządowej: departamenty i regiony są jednostkami administracji samorządowej i równocześnie szczeblami zdekoncentrowanej administracji państwowej;
Wyłączenie spraw, w których administracja występowała jako strona, z jurysdykcji sądów powszechnych, Francja to kolebka sądownictwa administracyjnego – rozpatrywanie skarg za nielegalne decyzje administracyjne przez specjalnie do tego powołane organy;
Objęcie kontrolą sądową nie tylko decyzji indywidualnych ale też aktów administracyjnych o charakterze generalnym;
Rozbudowany system uzgadniania stanowisk dot. różnych jednostek organizacyjnych, łączy ze sobą kolektywność i jednoosobowość.
· władza centralna jest władzą, która oddaje pewne kompetencje w dół (Francja),

· administracja traktowana jest jako podstawa jednolitości i struktury państwa,

· dekoncentracja i decentralizacja ale wpływy rządu są bardzo silne,

· dualizm władzy rządowej i samorządowej – chodzi o kompetencje ogólne,

· na tym samym szczeblu terytorialnym (Polska, departamenty Francji) dualizm administracji samorządowej i rządowej – mamy te same organy.

12. Co jest charakterystyczne dla modelu anglosaskiego adm publicznej? Przedstaw istotę rozwiązań w tym modelu i podaj przykłady.

Tradycja rządów ograniczonych, funkcjonowanie samorządu lokalnego oraz instytucja rządu parlamentarnego. Władza sądownicza jest niezależna od wykonawczej. Wielka Brytania nie ma konstytucji w formalnym znaczeniu, jest państwem unitarnym, jednak wśród jej części składowych(Anglia, Walia, Szkocja, Irlandia Północna) istnieją różnice w systemach administracyjnych;
Dewolucja, to przekazanie Szkocji (jak również Walii) część dotychczasowych uprawnień władzy centralnej, jest ona szersza w Szkocji niż w Walii, w odniesieniu do wali można ją uznać za daleko idącą regionalizację. Dewolucja objęła również Północną Irlandię.
Silna pozycja premiera. Rozróżnienie i rozdział dwóch pojęć: rządu i gabinetu
Samorząd terytorialny Anglii: nie wyodrębnienie organu wykonawczego, o wykonaniu swoich aktów decydowały rady angielskie. Samorząd angielski nie jest instytucją niezależną od władzy centralnej, poddany jest nadzorowi;
Kontrola sądów powszechnych jako działalność modelu anglosaskiego;
Istnienie w brytyjskim systemie administracji publicznej agencji wykonawczych, które działają nad poprawą zarządzania administracyjnego oraz podniesieniem poziomu świadczonych przez administrację państwową usług.

· Wielka Brytania i USA

· monarchia,

· państwo unitarne,

· parlament dwuizbowy,

· elementy dewolucji (Szkocja, Walia, Irlandia Płn.),

· anglosaska koncepcja samorządu,

· brak centralizacji,

· dewolucja – istotne kompetencje organów Szkocji, Walii i Irlandii Północnej,

· dwuszczeblowy podział – Anglia,

· jednoszczeblowy podział – pozostałe,

· mniejsze rozwinięcie sądownictwa administracyjnego,

· prawo precedensowe w orzeczeniach sądowych, zwyczaje i konwenanse konstytucyjne,

· brak wyszczególnionego podziału władzy – wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej – nakłada się na siebie,

· zasada łączenia mandatu z funkcją w rządzie,

· system dwupartyjny,

· model stanowisk,

· prawo sądownicze – common law – prawo precedensowe, nie pisane.

13. Co jest charakterystyczne dla modelu administracji publicznej w systemie federalnym?

Niemcy są republiką, w której skład wchodzi 16 landów. Na szczeblu federalnym nie ma żadnych form demokracji bezpośredniej, przeprowadzane są co najwyżej referenda;
Organizacja niemieckiej administracji oparta jest na legalistycznej koncepcji, wyrażającej się w idei państwa prawa. Odpowiedzialność państwa przed sądami powszechnymi za szkody spowodowane przez funkcjonariuszy;
Zdecentralizowany system administracji publicznej;
Landy mają trójszczeblową organizację administracyjną. Władze landu wykonują również działania wspólne tzn. oparte na współpracy między nimi a rządem;
Dualistyczny charakter administracji terytorialnej tzn. funkcjonowanie w terenie organów reprezentujących władzę centralną
W Niemczech istnieją dwa szczeble samorządu lokalnego – gminy oraz powiaty. Samorząd działa na zasadach subsydiarności;
System sądowniczy RFN jest strukturą bardzo rozbudowaną. Na sądownictwo administracyjne składają się: lokalne sądy administracyjne, apelacyjne sądy administracyjne oraz Federalny Sąd Administracyjny;
Zewnętrzną kontrolę nad administracją sprawują także niezależne izby kontroli, nadzorujące wykonanie budżetu danej jednostki administracyjnej.

14. Co jest charakterystyczne dla modelu administracji w systemie państwa silnie zregionalizowanego? Przedstaw istotę i zróżnicowanie rozwiązań w tym systemie i podaj przykłady państw UE.

Hiszpania

I. Wiele rozwiązań z modelu francuskiego:

1. Prowincje - odpowiadające francuskim departamentom;

2. Urząd gubernatora cywilnego (reprezentującego władze centralne w prowincji) – odpowiednik francuskiego prefekta;

3. Przyjęto na wzór instytucji francuskich:

- Radę Stanu, - Izbę obrachunkową, - Konstrukcję korpusów w państwowej służbie cywilnej,

- Nazewnictwo stanowisk w ministerstwach np: podsekretarze stanu, dyrektorzy generalni.

II. Zmienność ustroju politycznego: próba zaprowadzenia ustroju republikańskiego(1873-1874),by ponownie być republiką (1931-1939), w chwili obecnej jest monarchą parlamentarną o strukturze regionalnej.

III. Przejście przez okres dyktatury ( politycznej, gospodarczej) do demokracji.
W skład współczesnego wydania weszła spuścizna po okresie dyktatury jest to :

rozbudowany system państwowego udziału w gospodarce - przedsiębiorstwa państwowe przybierające różną formę prawną np.: spółek prawa handlowego, jednostek prawa publicznego lub autonomiczne zakłady publiczne.

IV. Konstytucja z 1978 r. wprowadziła wiele nowych rozwiązań. Podstawowe znaczenie dla państwa miało przyznanie: autonomii regionom( wspólnotom autonomicznym).

Wspólnot jest siedemnaście, z czego 14 na Półwyspie Iberyjskim oraz trzy poza Półwyspem – posiadają one własne parlamenty, rządy ( noszące różną nazwę: najczęściej „rząd:, ale również „ rada wykonawcza,” „rada rządowa”) i administrację, działającą na podstawie statutu autonomicznego danego regionu.

Prowincje jest ich obecnie około 50, z gubernatorami cywilnymi na czele, są jednostkami administracji rządowej, a jednocześnie pozostały na ogół jednostkami samorządu terytorialnego( dość ograniczonego). Ustrój samorządu terytorialnego może być zróżnicowany w poszczególnych wspólnotach autonomicznych.

Włochy

Pierwszym krajem któremu nadano charakter regionalny, były Włochy. Przyjęte w konstytucji z 1947 roku rozwiązanie możliwe było dzięki osiągniętemu kompromisowi między głównymi siłami politycznymi powojennych Włoch. Najwcześniej powołano do życia pięć regionów o statusie specjalnym, których historia, specyfika geograficzna (charakter wyspiarski ),odrębność językowa i tendencje separatystyczne były najsilniejsze. W latach 1946-1948 status ten uzyskały Sycylia, Sardynia, Dolina Aosty i Trydent – Górna Adyga, a dużo później, bo w 1963 roku ( z powodu sporu z Jugosławią o Triest ) Friuli- Wenecja Julijska. Pozostałych piętnaście regionów o statusie zwykłym powstało dopiero w latach siedemdziesiątych, przy czym transfer kompetencji na ich rzecz dokonany został w dwóch etapach w 1972 i 1977 roku.

Regiony specjalne uzyskały szeroki zakres kompetencji wyłącznych – zróżnicowanych w poszczególnych przypadkach.

Istnieje różnica w randze ustaw zatwierdzających statuty specjalne i zwykłe. W pierwszym wypadku są nimi ustawy rangi konstytucyjnej, w drugim ustawy zwykłe.

Najbardziej rozległe uprawnienia regionów objęły zagospodarowanie przestrzenne, bardziej ograniczone – usługi społeczne i kulturalne, a w najmniejszym problematykę rozwoju gospodarczego ( rolnictwo, rzemiosło i turystykę ). Region może delegować swoje funkcje administracyjne prowincją i gminom lub może wykorzystywać w tym celu ich biura. Państwo może przekazywać regionom na drodze ustawowej wykonywanie także innych funkcji administracyjnych.

Państwo sprawuje poprzez komisarzy rządowych urzędujących w stolicach regionów – kontrolę jurysdykcyjną nad działalnością legislacyjną regionów i samymi organami regionalnymi ( mając możliwość ich rozwiązania dekretem prezydenta republik w ściśle określonych przypadkach. Bardzo ważnym środkiem oddziaływania państwa stały się instrumenty finansowe, ponieważ zarówno dochody regionów, jak i samorządu lokalnego w przeważającej mierze pochodzą z transferów państwowych. Konstytucja włoska przyznała wprawdzie regionom autonomię organizacyjną i finansową, lecz ta ostatnia została istotnie ograniczona późniejszymi przepisami wykonawczymi. Autonomia organizacyjna podlega także ograniczeniom poprzez ustanowienie w konstytucji jednolitych organów we wszystkich regionach w postaci : rady regionalnej, kolegialnej władzy wykonawczej (grunta regionale),jej przewodniczącego(prezydenta regionu) oraz określenia w specjalnej ustawie – sposobu wybierania rad.

Pośredni model państwa pomiędzy państwem unitarnym a federalnym. Charakteryzuje się on dużą swobodą w podejmowaniu decyzji przez organy samorządowe, które nie są jednak autonomiczne (np. Włochy, Hiszpania).

Regionalizacja to podział władzy legislacyjnej i określenie w konstytucji (lub w ustawach podobnej rangi) zasad organizacji jednostek składowych państwa, w państwach unitarnych polega na delegowaniu władzy wykonawczej jednostkom znajdującym się poniżej władz centralnych, z ewentualnym (np. we Francji) wpisaniem do konstytucji.

· Regiony mają uprawnienia normatywne, które nie podlegają kontroli organów centralnych, a wymagają tylko zgodności z konstytucją,

· W państwach unitarnych uprawnienia normatywne muszą respektować hierarchię norm prawnych,

· Spory kompetencyjne – w rękach organu sądowniczego,

15. Co jest charakterystyczne dla modelu administracji publicznej państw skandynawskich? Przedstaw istotę i podaj przykłady.

· kolegialność na wszystkich szczeblach,

· urzędy podległe rządowi jako całości a nie ministrom,

· wyśrubowane warunki zatrudniania,

· duże uprawnienia,

· znaczna decentralizacja finansów publicznych,

· wysoki standard dostępu do informacji publicznej,

· w sferze kontroli – system rzeczników praw,

· znaczna prywatyzacja zadań administracji publicznej.

Szwecja

· Rozdzielenie rządu i administracji centralnej.

· Obok administracji samorządowej działają też organy administracji rządowej. Wiąże się to z problemem dualizmu władzy i rodzi konieczność szczegółowego podziału kompetencji.

· Administracja rządowa na poziomie regionalnym jest reprezentowana przez gubernatora ( mianowanego przez rząd ) oraz radę regionalną ( mianowaną przez przedstawicieli samorządu),

· Szwedzką administrację państwową charakteryzuje stosunkowo duża decentralizacja oraz wyraźny podział zadań pomiędzy szczeblami lokalnymi a władzami centralnym.

· Szeroki zakres kolegialnego podejmowania decyzji ( urzędy centralne nie podlegają poszczególnym ministrom, podlegają Radzie jako całości)

· Urzędy centralne – obsadzone przez stałych urzędników niezależnych od zmian politycznych.

· Traktowanie mianowanych urzędników na równi z sędziami( gwarant niezawisłości).

· Charakterystyczna instytucja rzecznika tzw. ombudsmana- ma on zadanie kontrolować administrację publiczną ( centralną, tj. urzędów centralnych jak i administrację terytorialną) z wyłączeniem rządu.

· Dostęp obywateli do dokumentów administracji( jawność działania administracji).

· Drastyczne zmniejszenie liczby gmin ( chęć utworzenia silnych jednostek).

16. Jakie są rozwiązania charakterystyczne dla systemu administracji Francji?

· Republika parlamentarna, państwo unitarne,

· Konstytucja nie jest jedynym źródłem prawa konstytucyjnego (Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, Wstęp do poprzedniej konstytucji z 1946)

· Dwuizbowy parlament,

· układ wieloszczeblowy:

- region,

- departamenty ( w tym 4 terytoria zamorskie)

- gmina – samorząd

· dualistyczny model władzy wykonawczej: prezydent – szef Rady Ministrów, rząd,

· długa tradycja centralizacji – próby dekoncentracji (przejście w teren ale w rękach rządowych),

· dekoncentracja zadań na rzecz organów terytorialnych,

· niepodzielność republiki,

· centralizacja finansowa,

· odrębny status zarządzania w miastach: Lyon, Marsylia, Paryż,

· kontrola legalności – rozwinięcie sądownictwa administracyjnego

· referendum jako forma stanowienia,

· odpowiedzialność polityczna rządu wobec parlamentu,

· szeroki katalog praw i wolności.

17. Jakie są rozwiązania charakterystyczne dla systemu administracji Wielkiej Brytanii?

· monarchia,

· państwo unitarne,

· parlament dwuizbowy,

· elementy dewolucji (Szkocja, Walia, Irlandia Płn.),

· anglosaska koncepcja samorządu,

· brak centralizacji,

· dewolucja – istotne kompetencje organów Szkocji, Walii i Irlandii Północnej,

· dwuszczeblowy podział – Anglia,

· jednoszczeblowy podział – pozostałe,

· mniejsze rozwinięcie sądownictwa administracyjnego,

· prawo precedensowe w orzeczeniach sądowych, zwyczaje i konwenanse konstytucyjne,

· brak wyszczególnionego podziału władzy – wykonawczej, ustawodawczej i sądowniczej – nakłada się na siebie,

· zasada łączenia mandatu z funkcją w rządzie,

· system dwupartyjny,

· model stanowisk.

18. Jakie są rozwiązania charakterystyczne dla systemu administracji Niemiec?

Państwo federalne, dwuizbowy parlament, konstytucja z 1949 (Ustawa Zasadnicza) dokument tymczasowy do momentu jednoczenia Niemiec – wielokrotnie znowelizowana, system kanclersko-parlamentarny, kanclerz wybierany z obozu większościowego w parlamencie, mianowany przez Prezydenta, Prezydent wybierany przez deputowanych Bundestagu i taką samą liczbę deputowanych do parlamentów krajowych bezwzględną większością głosów, 16 landów w tym 5 po likwidacji NRD, różnie zorganizowana administracja w poszczególnych landach, różne rozwiązania samorządowe, różne modele – magistracki, burmistrzowski, północnoniemiecki, południowoniemiecki, związkowy trybunał konstytucyjny

19. Jakie są rozwiązania charakterystyczne dla systemu administracji Hiszpanii?

Monarchia konstytucyjna, państwo unitarne, parlament dwuizbowy, konstruktywne wotum nieufności, państwo regionalne, decyzją króla na wniosek premiera można rozwiązać Kortezy Generalne, występuje rozbudowany system sadowy. Trybunał Konstytucyjny czuwa nad zgodnością prawa z konstytucja. Podział administracyjny jest trójstopniowy:

Gminy – tzw. municipio, pokrywające sie z granicami dawnych parafii. „W Hiszpanii

władze w gminach sprawuje pochodząca z wyborów rada gminna, na czele której stoi burmistrz. W gminach liczących mniej niż 100 mieszkańców zamiast rady występuje zgromadzenie wszystkich uprawnionych do głosowania. Hiszpańska gmina nie posiada jednak prawa do nakładania własnych podatków. Utrzymuje się ona w większości z udziału w podatkach regionalnych i panstwowych.

Prowincje- jest ich 50. Maja własny budżet, pewne uprawnienia samorządowe i rady

prowincjonalne.

Wspólnoty autonomiczne – podstawowa jednostka terytorialna – jest ich 17. Każda wspólnota posiada swój statut, który określa zakres jej autonomii ustawodawczej i wykonawczej oraz decyduje o podziale kompetencji miedzy administracje centralna a władze terenowa. Państwo nie może ingerować w ich treść, ale następujące w nich z inicjatywy władz danego regionu zmiany wymagają zgody Kortezów. W gestii regionów leży: mianowanie senatorów, inicjatywa ustawodawcza i rewizji konstytucji, udział w tworzeniu planów centralnych. Działa tam sad najwyższy, od którego wyroków można się odwołać do sadu najwyższego w Hiszpanii.

Władze wykonawcza w regionie sprawuje Przewodniczący Regionu stojący na czele Rady Wykonawczej. Realizuje ona politykę Zgromadzenia , sprawuje bezpośrednie zwierzchnictwo nad służbami regionalnymi; odpowiada politycznie przed Zgromadzeniem. W regionie urzęduje również przedstawiciel rządu – tzw. delegat rządu czy gubernator, który kieruje administracja państwowa w regionie i kontroluje jej współdziałanie z administracja rządową.

Za rządów Franco państwo było silnie scentralizowane, wraz ze śmiercią dyktatora

rozpoczęto dyskusje nad reforma ustroju kraju. Jeszcze przed uchwaleniem nowej konstytucji Hiszpanii status „przedautonomiczny” otrzymały cztery okręgi katalonskie oraz cztery prowincje baskijskie: Bizkaya, Gipuzkoa, Araba oraz Naffaroa (Navarra), przy czym Nawarra dopiero w drodze referendum miała wypowiedzieć się czy chce wejść w skład Kraju Basków.

Autonomie regionalne Kraju Basków, Katalonii oraz 15 innych prowincji zostały

zatwierdzone w konstytucji z 1978 roku. Wyróżnia się:

- narody historyczne (Galisja, Katalonia, Kraj Basków)

- narody (Baleary, Andaluzja, Nawarra)

- regiony hiszpańskie (Kastylia, Murcja, Estremadura)

Poziom autonomii nawet w „narodach historycznych” nie jest jednolity, ciekawym jest fakt,

iż odrębny system fiskalny posiada Kraj Basków i Nawarra.

W marcu 1978 roku uprawnienia pre – autonomiczne uzyskały Wyspy Kanaryjskie,

Walencja, Galicja i Aragonia.

Odrębnymi jednostkami podziału administracyjnego sa hiszpańskie enklawy w Afryce

Północnej: Ceuta i Melilla. Ceuta należy do prowincji Kadyksu, a Melilla do Malagi. Poza tym do Hiszpanii należy te_ kilka małych wysepek: Chafasianas, Velez de la Gomeza, Alhucemas oraz enklawa na terytorium Francji – wieś Lliva. W Gibraltarze w 1967 roku odbyło się referendum, w którym większość mieszkańców opowiedziała sie za dotychczasowa forma polityczna i pozostaniem w związku z Wielka Brytania10.

Oddziela sprawa jest kwestia Andory. Pod względem prawnym podlega ona bowiem

głowie państwa francuskiego oraz biskupowi hiszpańskiej diecezji Urgel. Sprawują oni wspólne zwierzchnictwo terytorialne.

20. Jakie są rozwiązania charakterystyczne dla systemu administracji Portugalii?

USTRÓJ. Republika parlamentarna na podstawie konstytucji z 1976 (kilkakrotnie później modyfikowanej); , państwo unitarne, parlament jednoizbowy (Zgromadzenie Republiki), wybierany w wyborach powszechnych i bezpośrednich wg ordynacji proporcjonalnej; 230 deputowanych, kadencja 4-letnia; głową państwa prezydent, wybierany w głosowaniu powszechnym na 5 lat (z ograniczeniem do 2 kadencji maksymalnie); nadto Rada Państwa (17-20 członków) jako organ doradczy prezydenta (b. premierzy, b. prezydenci itp.); władza wykonawcza w rękach rządu, z premierem na czele, powoływanym przez prezydenta; decentralizacja – obalenie dyktatury wojskowej w 1974 r. konstytucja z 1976 – podwaliny utworzenia samorządu na poziomie gminy i regionów kraj składa się z 7 regionów (w tym 2 autonomiczne: Azory i Madera, o własnych parlamentach i rządach).

Do Unii Europejskiej Portugalia należy od 1986 roku.

21. Jakie są rozwiązania charakterystyczne dla systemu administracji Republiki Włoskiej?

Republika, państwo unitarne, parlament dwuizbowy, charakter regionalny, pośrednie wybory głowy państwa, dość silna pozycja Prezydenta, system wielopartyjny w parlamencie (spowolnienie reform), duża decentralizacja władzy w rządzie, system terytorialny – trzyszczeblowy, 20 regionów, w tym 5 działa na podstawie specjalnych statusów – jest to pewna forma autonomii (np. Sycylia) z dużymi mniejszościami narodowymi, sądownictwo administracyjne (regionalne trybunały administracyjne),

22. Jakie są rozwiązania charakterystyczne dla systemu administracji Szwecji?

Monarchia konstytucyjna, państwo unitarne, parlament jednoizbowy, dualizm władzy, silny ruch związkowy, jawność działań urzędów i dokumentów urzędowych, dostęp do prac urzędów przez Internet dla każdego obywatela, rzecznik praw obywatelskich, w samorządzie terytorialnym występują zastępcy radnych (prawo głosu w zastępstwie), brak jednolitej konstytucji – są 4 podstawowe dokumenty, król nie może odpowiadać za przestępstwa, wielopartyjność, kontrola rządu przez parlament, może być mniejszościowy rząd, poszczególne ministerstwa rządowe nie podlegają konkretnemu ministrowi ale całemu gabinetowi, ministrowie wymieniają informacje z agencjami, trzystopniowy system sądowy i administracyjny,

23. Jakie są rozwiązania charakterystyczne dla systemu administracji Litwy, Łotwy i Estonii?

Litwa – republika parlamentarna, państwo unitarne, parlament jednoizbowy, powszechne wybory głowy państwa,

Łotwa – republika parlamentarna, państwo unitarne, parlament jednoizbowy, pośrednie wybory głowy państwa, stara konstytucja 1922, mieszkańcy nie posiadający obywatelstwa nie mają praw wyborczych,

Estonia – republika, państwo unitarne, parlament jednoizbowy, pośrednie wybory głowy państwa, mieszkańcy nie posiadający obywatelstwa nie mają praw wyborczych,

24. Jakie rozwiązania są charakterystyczne dla systemów administracji państw o niewielkim terytorium? Dokonaj analizy na wybranych przez siebie trzech przykładach z państw UE.

Malta, Cypr, Irlandia,

· państwa unitarne,

· mniejsza liczba szczebli pośrednich – jednoszczeblowy,

· kontrolę nad samorządem sprawuje rząd,

· roczne budżety finansowe są przedkładane do akceptacji rządowi i kontrolowane przez rząd,

· Cypr - scentralizowany, dobrze rozwinięta służba cywilna,

· Irlandia – rzecznik sprawiedliwości administracyjnej – kontrola, scentralizowana,

· Malta – finanse scentralizowane,

· Luksemburg – rządzi Wielki Książe, mały aparat urzędniczy, dobrze rozwinięta służba cywilna, zakaz łączenia stanowisk rządowych i parlamentarnych, więcej ministerstw niż członków rządu

25. Jakie są standardy w administracjach publicznych państw UE w dziedzinie rozwiązań kadrowych dotyczących administracji? Określ rozwiązania wspólne i różnicujące oraz podaj przykłady.

WSPÓLNE:

· odmienne regulowanie sytuacji zawodowej pracowników administracyjnych do przepisów prawa pracy (prawie wszędzie są odrębne ustawy),

· podział na regulacje rządowe i samorządowe,

· struktura hierarchiczna – ustawy o stanowiskach kierowniczych,

· próba stworzenia odrębnej regulacji dla polityków i urzędników,

· próba ograniczenia liczby polityków,

· próba opisania odrębnych zadań statutowych dla polityków i urzędników,

ROŻNE:

· modele: awansowy, zamknięty – Francja; pozycyjny, otwarty – WB ( tendencja w kierunku drugiego)

26. Jakie modele systemów służby cywilnej funkcjonują w państwach UE. Podaj przykłady, ukaż zróżnicowanie i tendencje.

Modele służby cywilnej:

· awansowy – Belgia, Niemcy, Grecja, Hiszpania, Francja, Irlandia, Luksemburg, Austria i Portugalia – rekrutacja tylko na stanowiska wyjściowe, określone dla danej kariery dyplomy, szkolenie i okres próbny na początku kariery, zatrudnienie na całe życie i ustalone podwyżki stażowe, system starszeństwa,

· pozycyjny – Dania, Szwecja, Finlandia, Holandia, WB, Włochy – rekrutacja na szczeble różne, brak szkoleń, stażu na początku kariery, doświadczenie zawodowe jest kryterium selekcji, płaca związana z wynikami, składki emerytalne,.

27. Jakie modele administracji publicznej na szczeblu centralnym funkcjonują w państwach UE? Podaj przykłady i pokaż zróżnicowanie.

· usytuowanie rządu i egzekutywy (czy mamy do czynienia z jednoelementowym podmiotem czy dualistycznym),

· czy jest prezydent, czy rząd – kto słabszy a kto silniejszy,

· system parlamentarno-gabinetowy, prezydencki, kanclerski,

· wnętrze rządu: model słabego szefa gabinetu – Holandia, model silnego szefa gabinetu – WB, Niemcy,

· zasada działania: kolegialne czy ograniczone (WB),

· urzędy centralne nie podlegają ministerstwom ale rządowi – Szwecja,

· zakres prywatyzacji administracji,

· oddzielone miejsca decydowania (małe jednostki – ministerstwo i duże – agencje) – Szwecja, WB,

28. Jakie modele administracji publicznej na szczeblu regionalnym funkcjonują w państwach UE? Podaj przykłady i pokaż zróżnicowanie.

· region o znamionach federacji,

· region w ramach państwa unitarnego,

· region o charakterze samorządowym,

· region o charakterze rządowym,

· region o charakterze rządowo-samorządowym – Polska.

· regiony o statusie autonomicznym

· zamorskie

29. Jakie modele administracji publicznej na szczeblu lokalnym funkcjonują w państwach UE? Podaj przykłady i pokaż zróżnicowanie.

· dwu i jednoszczeblowe lub cztero – Niemcy (Bawaria gdzie występuję Okręg)

· organ stanowiący kreuje,

· organ wykonawczy jest wybierany równolegle w wyborach do rady (a nie przez radę) - wybory bezpośrednie np. burmistrza Włochy

· organ stanowiący jest też organem wykonawczym

· rada ma swojego przewodniczącego, a burmistrz jest organem wykonawczym

· bez zarządu

· bez burmistrza

30. Jakie modele relacji między adm rządową i samorządową występują w państwach UE. Scharakteryzuj istotę i podaj przykłady zróżnicowania.

Model dualistyczny – Polska, Litwa, Łotwa, Estonia, Francja - w regionie jest przedstawiciel rządu i przedstawiciel samorządowy. W Polsce wojewoda i Sejmik Wojewódzki z Marszałkiem Województwa. Francja – Prefekt wybierany przez Radę i przedstawiciel rządowy.

Model monolityczny – Włochy -

31. Jakie modele regulacji spraw administracji publicznej występują w państwach UE.? Określ rozwiązanie wspólne i zróżnicowanie, podaj przykłady.

· w niektórych przypadkach zunifikowano rozwiązania dla całego państwa – w Konstytucji obszernie określono jaki jest typ państwa (Austria, Belgia), gdzie indziej tylko zarys, a wyszczególniony w ustawie zwykłej, w RFN egulacja na poziomie landów,

· kodyfikacja procedury administracyjnej,

· zasady funkcjonowania określone w statutach podmiotów,

· różne sposoby regulowania podstaw prawnych samorządu terytorialnego:

Ø ustawy państwowe,

Ø ustawy o charakterze blankietowym

Ø pozostałe w statutach ( kodeksy - Niemcy, statuty - Hiszpania, departamenty zamorskie - Francja),

· administracja ma działać na podstawie i w granicach przepisów prawa.

32. Na czym polegają specyficzne rozwiązania w systemach administracji w największych miastach w państwach UE? Określ istotę i podaj przykłady rozwiązań.

Podstawowe rozwiązania to to, że mają one status regionu, gminy lub kraju – Wiedeń, Berlin, Brema, Hamburg, jako landy, powiaty grodzkie – Polska

· odrębne regulacje,

· usytuowanie miast z kompetencjami regionu bądź gminy,

· miasto jako powiat a teren obok miasta jako drugi powiat,

· inne zasady finansowania,

· prawo do własnego statutu (miasta statutowe),

33. Jakie są standardy w administracjach publicznych państw UE w dziedzinie rozwiązań finansowych dotyczących administracji? Określ rozwiązania wspólne i różnicujące oraz podaj przykłady.

Budżetowy sposób finansowania struktur rządowych przesądza o tym, ze zasadnicze decyzje dotyczące wysokości i przedmiotowego oraz podmiotowego sposobu dysponowania środków finansowych strukturach rządowych państw członkowskich UE znajdują się w rękach parlamentu. Parlamenty uchwalają budżety państwowe i określają podstawowe reguły obowiązujące rząd i urzędy rządowe w prowadzeniu gospodarki finansowej. Równocześnie projekty budżetów są przygotowywane przez rządy, zaś i same budżety często dają możliwość przesuwania wydatków między poszczególnymi pozycjami.

Różnice: zakres centralizacji finansów publicznych (np. w Skandynawii większość pieniędzy zostaje w samorządzie) oraz elastyczność finansowania.

WSPÓLNE:

· zasada budżetowania sfery publicznej – budżet jest uchwalany na wniosek monopolisty,

· kontrola parlamentarna,

· procedura absolutorium,

· na szczeblach regionalnych i lokalnych – rada uchwala budżet a organy go przyjmują,

· w każdym z państw istnieją procedury, ale i instytucje kontrolne – NIK Izba Obrachunkowa.

RÓŻNICE:

· stopień centralizacji finansów publicznych,

· dotacje,

· subwencje celowe,

· zakres centrali finansów publicznych - zakres ilości podatków lokalnych oraz ilości procentów dochodów państwa, które zostają na szczeblu lokalnym

· zdolności gmin do elastycznego ustalania podatków – pole swobody w ustalaniu dochodów i ich wysokości (różne podatki).

Darmowy hosting zapewnia PRV.PL